دکتر کریمی: تحلیل شاخص‌های حوزه‌های مختلف دانشگاه، امکان تصمیم‌گیری بهتری را برای آینده فراهم می‌کند

در این نشست که 27 بهمن 98 در سالن شورای دانشگاه تشکیل شد، دکتر اکبر فتوحی رییس مرکز تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه، در بیان اهمیت ارزیابی کمی و کیفی شاخص‌های حوزه‌های مختلف دانشگاه گفت: یکی از اصول مدیریت این است که هرآنچه قابل‌اندازه‌گیری است قابل مدیریت می‌شود. هرچند که نمی‌توان نقش ارزیابی‌های کیفی را در این زمینه نادیده گرفت ولی از طریق آمار و ارقام می‌توان حوزه‌هایی که نیاز به اصلاح دارد را شناسایی و برای آن برنامه‌ریزی کرد.

ضرورت تحلیل شاخص های دانشگاه
وی با اشاره به اهداف بازنگری سالنامه آماری دانشگاه گفت: با تأکید رییس دانشگاه، سالنامه آماری با این رویکرد اصلاح شد که به‌جای پرداختن به گزارش عملکرد واحدها، از دل آمار و ارقام آن تحلیل و پیام‌هایی استخراج شود که مبنای تصمیم‌گیری قرار گیرد.
رییس مرکز تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه، بابیان اینکه تحلیلی که از شاخص‌ها ارائه می‌شود روند 10 سال گذشته دانشگاه را بررسی می‌کند افزود: این تحلیل دوره مدیریت خاصی از دانشگاه نیست  بلکه مربوط به بررسی فرآیند 10 ساله دانشگاه در معاونت‌های مختلف است و امروز شاخص‌های منتخب حوزه آموزش و غذا و دارو ارائه می‌شود.

بررسی شاخص های هفتگانه معاونت غذا و دارو
در ادامه دکتر فاطمه رجبی معاون مرکز تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه به بیان شاخص‌های منتخب حوزه غذا و دارو پرداخت و گفت: 7 شاخص معاونت غذا دارو در زمینه «هزینه دارو و تجهیزات مصرفی»، «تجویز و مصرف منطقی داروهای آنتی میکروبیال»، «تعداد داروساز و داروساز بالینی و تعداد مشاورهای ارائه‌شده»، «نظارت بر فعالیت واحدهای ارائه خدمات دارویی در داروخانه‌ها و گیاهان دارویی در عطاری‌ها»، «گزارش عوارض و خطاهای دارویی»، «نظارت بر فعالیت واحدهای تولیدی» و «عملکرد مبارزه با قاچاق اقلام سلامت» از سال‌های 94 و 95 تا 97  که اطلاعات آن موجود بود بررسی شدند.
وی هریک از شاخص‌های هفتگانه را به تفکیک تشریح کرد و اعضای هیئت‌رئیسه در هر بخش به بیان دیدگاه‌ها و پیشنهادهای خود پرداختند.
دکتر منان حاجی محمودی معاون غذا و دارو دانشگاه نیز در توضیح شاخص‌ها گفت:  به تأکید رییس دانشگاه، قرار شد هر یک از معاونت‌ها، شاخص‌های موردنظر خود را استخراج کنند و روند هریک از شاخص‌ها در سال‌های مختلف مورد مقایسه قرار گیرد.
وی افزود: در حوزه غذا و دارو شاخص هزینه دارو و تجهیزات مصرفی به ازای هر تخت بیمارستانی و همچنین شاخص هزینه داروهای آنتی میکروبیال به ازای هر تخت بیمارستانی در کل دانشگاه به تفکیک هر بیمارستان باهم مقایسه شد. تقریباً در تمامی بیمارستان‌ها شاهد کاهش هزینه دارو به ازای هر تخت فعال بیمارستانی بودیم. البته هزینه تجهیزات پزشکی مصرفی به ازای هر تخت، به نسبت دارو بیشتر است که دلیل آن افزایش هزینه تجهیزات مصرفی است.
معاون غذا و داروی دانشگاه، بابیان اینکه روند دانشگاه در گزارش عوارض جانبی داروها مثبت است افزود: تأکید ما بر ثبت بیشتر گزارش عوارض جانبی داروهاست چون از این طریق می‌توانیم به صنعت بازخورد دهیم و از بروز عوارض مشابه جلوگیری کنیم.
 دکتر حاجی محمودی با مقایسه شاخص دسترسی جمعیت تحت پوشش دانشگاه به خدمات دارویی گفت: در منطقه جغرافیایی تحت پوشش دانشگاه به ازای هر 6 هزار نفر یک داروخانه وجود دارد که تقریباً دسترسی مناسبی است. همچنین این تعداد داروخانه را با تعداد عطاری‌ها تحت پوشش دانشگاه مقایسه کردیم که نشان می‌دهد تعداد عطاری‌ها دو برابر داروخانه‌هاست و تقریباً به ازای هر 3 هزار نفر یک عطاری وجود دارد.
وی در توضیح این بخش گفت: داروخانه‌ها مجوز فعالیت خود را از وزارت بهداشت دریافت می‌کنند ولی عطاری‌ها از صنف مربوطه مجوز می‌گیرند.
معاون غذا و داروی دانشگاه با اشاره به شاخص عملکرد نظارتی دانشگاه در مبارزه با قاچاق اقلام سلامت گفت: تعداد کالاهای قاچاق کشف‌شده نشان‌دهنده تشدید عملکرد دانشگاه در بازرسی و نظارت بر این امر است.

بررسی شاخص آموزشی نسبت استاد به دانشجو
سپس دکتر آزاده سیاری فرد عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه، به بررسی شاخص نسبت دانشجو به استاد در مقاطع تحصیلات تکمیلی و undergraduate پرداخت و گفت: این شاخص در بار آموزشی ایجادشده به ازای هر دانشجو در مقاطع مختلف و میزان تدریس موظفی هر مدرس و همچنین در ارزیابی و رتبه‌بندی واحدهای آموزشی حائز اهمیت است.
وی همچنین به تشریح وضعیت این شاخص در دانشگاه از سال‌های 88 تا 97 پرداخت و هریک از اعضای هیئت‌رئیسه در این خصوص نظرات خود را بیان کردند. 

تاکید بر افزایش کارایی و اثربخشی در آموزش
سپس دکتر امیرعلی سهراب پور، بابیان نتیجه‌ای که از گزارش ده‌ساله حوزه آموزش در شاخص نسبت استاد به دانشجو می‌توان گرفت گفت: دانشگاه علوم پزشکی تهران 5 درصد کل دانشجویان کشور (شامل دانشجویان وزارت بهداشت و علوم و دانشگاه آزاد) را دارد که حدود 45 درصد از این دانشجویان در مقطع تحصیلات تکمیلی هستند.
وی افزود: تعداد دانشجویان ما در طول چند سال گذشته روند روبه کاهشی دارد که معتقدیم این روند درستی است چراکه به‌جای افزایش کمیت در تولید فارغ‌التحصیل، باید به تربیت فارغ‌التحصیلان قوی و کارآمد بیاندیشیم. تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه جویای کار در کشور در حال افزایش است و بنابراین نباید به فکر افزایش ظرفیت دانشجو باشیم.
دکتر سهراب پور تصریح کرد: کشور باید شرایطی را فراهم کند که دانشجویان بااستعداد به‌جای آن‌که همگی بخواهند تحصیلات عالی داشته باشند و درنهایت هیئت‌علمی دانشگاه شوند، بتوانند وارد بازار کار شوند و نقش خود را در تولید ثروت و ارزش در جامعه ایفا کنند. برای این کار بجای آن‌که تعداد زیادی دانشجو و فارغ‌التحصیل داشته باشیم، باید کیفیت آموزش را ارتقا دهیم و فارغ‌التحصیلان واجد دانش و مهارت بالا تربیت کنیم.
معاون آموزشی دانشگاه بابیان اینکه نسبت استاد به دانشجوی دانشگاه در رده دانشگاه‌های معتبر دنیاست افزود: روند دانشگاه در مورد تعداد اعضای هیئت‌علمی طی 10 سال اخیر خوب بوده و ازنظر نسبت استاد به دانشجو در کل دانشگاه مشکل مهمی نداریم. این نسبت در دانشگاه حدود 7 است که در دانشگاه‌های برتر نیز همین نسبت وجود دارد. البته این نسبت رشته‌به‌رشته و دانشکده به دانشکده متفاوت است.
وی افزود: با توجه به افزونی پذیرش دانشجوی کارشناسی پرستاری که در دو سه سال اخیر، سازمان سنجش و وزارت بهداشت به دانشگاه تحمیل کرده‌اند نسبت دانشجو به استاد در این دانشکده بالا رفته و این مسئله جدیدی است که باید برای آن به‌طور جداگانه برنامه‌ریزی کنیم ولی در بسیاری از رشته‌ها و دانشکده‌ها نسبت دانشجو به استاد قابل‌قبول است.
دکتر سهراب پور با تأکید برافزایش کارآمدی اعضای هیئت‌علمی گفت:  به‌جای افزایش تعداد اعضای هیئت‌علمی بهتر است به افزایش کارآمدی اساتید بیاندیشیم، افزون براین اگر قرار است دانشگاه توسعه و رشد پیدا کند، به‌موازات افرایش تعداد دانشجو و اعضای هیئت‌علمی، زیرساخت‌های آموزشی و پژوهشی و دانشجویی دانشگاه هم باید رشد و توسعه پیدا کند و این نیازمند سرمایه‌گذاری عظیمی است. طبیعی است که در فضای اقتصاد مقاومتی، بیشتر از آن‌که به رشد و توسعه فکر کنیم باید به بالا بردن کارایی و اثربخشی بپردازیم.

تاکید بر مدیریت علمی و اخلاقی در دانشگاه
دکتر عباسعلی کریمی رییس دانشگاه از تلاش‌های دکتر فتوحی و همکاران مرکز تحقیق و توسعه سیاست‌های دانشگاه در تهیه این گزارش تشکر کرد و گفت: در همان روزهای اولی که مسئولیت دانشگاه را بر عهده گرفتم در کتابخانه دفترم  یکسری کتاب قطور با عنوان سالنامه آماری دانشگاه دیدم؛ سالنامه سال قبل را برداشتم و تا آخر تورق کردم و به محتوای آن عمیق شدم که چه کاربردی می‌تواند برای دانشگاه داشته باشد. سپس از دکتر مرعشی خواستم محتوای آن را برای سال بعد به‌گونه‌ای تغییر دهد که آمار و ارقام آن گویاتر و کیفی‌تر شود تا در حوزه مدیریتی مورداستفاده قرار گیرد.
وی افزود: بازنگری سالنامه با این رویکرد شروع و درنهایت سالنامه جدید منتشر شد. مجدداً به این فکر افتادم که این حجم از کار عظیمی که برای تدوین این سالنامه انجام می‌شود پاسخگوی کدام‌یک از نیازهای دانشگاه است آیا فقط برای روزمرگی‌های دانشگاه مورداستفاده قرار می‌گیرد یا می‌تواند مبنای برنامه‌های بلندمدت دانشگاه باشد به این منظور بحث‌های مفصلی را با هریک از معاونان دانشگاه داشتیم.
دکتر کریمی تصریح کرد: در جلساتی که با معاونان داشتیم به این نتیجه رسیدیم که حیطه فعالیت بعضی معاونت‌ها به‌صورت اعداد و ارقام قابل‌بررسی نیست. اما حوزه‌هایی مانند پژوهش، آموزش، دانشجویی، درمان و غذا و دارو قابل‌بررسی هستند. لذا تغییر روش و تصمیم‌گیری در حوزه‌هایی که در اختیارات هیئت‌رئیسه دانشگاه است مانند جذب هیئت‌علمی گویاتر و ملموس‌تر خواهد بود.  هرچند که ممکن است به عمر این دوره مدیریتی نرسد و برای تصمیم‌گیری  مدیریت  آینده دانشگاه مورداستفاده قرار گیرد.
رییس دانشگاه با تأکید بر نگاه کیفی به فعالیت‌های دانشگاه گفت: در تحلیل صورت گرفته روند ده‌ساله دانشگاه در حوزه‌های مختلف را بررسی کردیم و درنظر داریم پیام این تحلیل را در امور موردنیاز، به نهادهای بالادستی منتقل کنیم. امیدواریم این پیام به تصمیم‌گیری آنان در امور مختلف، مانند گسترش رشته‌های فوق تخصصی، پذیرش رشته‌های PhD، تعداد پذیرش دانشجویان و... که بسیار موردبحث است کمک کند.
وی با اشاره به روند دانشگاه در ایجاد رشته‌های تحصیلات تکمیلی گفت: ما در دانشگاه شعار تحصیلات تکمیلی سردادیم و این باعث شد در حوزه‌های مختلف ازجمله پرستاری به سمت رشته‌های PhD برویم و در پی آن با کمبود پرستار باتجربه و باسواد در بخش‌های مختلف مواجه شدیم. درحال حاضر پرستار فارغ‌التحصیل سهم دانشگاه‌های آزاد و شهرستان‌های دوردست است. البته این رویکرد محدود به رشته پرستاری نیست و در همه دانشکده‌ها وجود دارد.
دکتر کریمی با تأکید بر نقش دانشگاه در تربیت پرستار و پزشک عمومی گفت: وزارت بهداشت سهم دانشگاه را در پذیرش دانشجوی پرستاری افزایش داده و ما از آن دفاع می‌کنیم؛ چراکه اگر می‌خواهیم دانشگاه کارآفرین باشیم باید پرستاری تربیت کنیم که بازار کار به آن نیاز دارد. در مورد پزشکی هم مخالف کم شدن تعداد پذیرش دانشجویان هستیم. البته نه اینکه بی‌رویه تعداد دانشجو را افزایش دهیم. ولی باید بدانیم که  کشور به پزشک عمومی و پزشک خانواده باسواد در روستاها نیازها دارد. اما هنوز به دنبال ایجاد ده‌ها رشته فوق تخصصی اطفال در زیرشاخه‌ها هستیم.
وی با تأکید براینکه نسبت دانشجوی عمومی به دانشجوی تخصصی اصلاح شود افزود: دانشگاه باید در پزشکی، پرستاری و بعضی رشته‌های جنرال بهداشت، دانشجو تربیت کند. اگر دانشگاه علوم پزشکی تهران پرستار و پزشک عمومی باسواد تربیت نکند کجا باید این کار را بکند؟
رییس دانشگاه، بابیان اینکه هرکدام از این شاخص‌ها جای بحث دارند و جمع‌بندی آن  کار ساده‌ای نیست افزود: افزایش یا کاهش تعداد دانشجو و رشته‌ها، نیاز به کار کارشناسی دارد و در این جلسه قابل‌بررسی نیست. با بررسی شاخص‌ها قصد داشتم نورافکن پرنوری به دانشکده‌ها، رشته‌ها و گروه‌ها و... بتابانیم تا  زوایای مختلف آن دیده شود و برای هریک از شاخص‌ها فکر کنیم. البته ممکن است مداخلات آن به این دوره مدیریتی نرسد.
دکتر کریمی در پایان سخنان خود بار دیگر از تلاش‌های دکتر فتوحی و همکاران ایشان قدردانی کرد و گفت: من اعتقادی به مدیریت تصمیمات نامعلوم و غیرعلمی ندارم چراکه معتقدم عملکردمان در آینده مورد قضاوت قرار می‌گیرد بنابراین باید نگاهمان به همه امور اخلاقی و علمی باشد. البته ما هم قصدمان قضاوت برگذشته نیست بلکه می‌خواهیم شاخص‌های دانشگاه را تحلیل کنیم تا براساس آن در آینده تصمیم درست بگیریم.
خبرنگار: سمیرا کرمی